Homocysteina to jedna z groźniejszych substancji, jakie krążą we krwi człowieka. Jak nie dopuścić do jej nadmiernej kumulacji? Przekroczenie bezpiecznego poziomu homocysteiny wiąże się z wieloma poważnymi chorobami, a nawet kilkukrotnie zwiększa ryzyko śmierci.
Dlatego homocysteina jest jednym z najdokładniejszych wskaźników stanu zdrowia, wskazując na niedożywienie, zaburzenia genetyczne lub przewlekłe choroby nerek, wątroby czy tarczycy. Jest ona niezwykle silnym oksydantem, wywołującym potężny stres oksydacyjny w komórkach organizmu, niezwykle niekorzystny i niebezpieczny.
Monitorowanie stężenia homocysteiny w surowicy powinno odgrywać ważną rolę w profilaktyce zaburzeń układu krążenia, zaburzeń płodności, chorób nerek oraz neurodegeneracyjnych. Niestety standardy diagnostyczne wciąż nie uwzględniają poziomu homocysteiny jako podstawowego badania, więc możemy je wykonać jedynie odpłatnie.
Zatem, czym jest homocysteina i czy warto badać poziom w naszym ciele?
Czym jest homocysteina?
Homocysteina jest aminokwasem siarkowym, powstającym w organizmie człowieka w toku przemian innego aminokwasu siarkowego – metioniny. Witaminy B12, B6 i kwas foliowy rozkładają homocysteinę, tworząc inne substancje chemiczne.
W przeciwieństwie do innych aminokwasów, które stanowią cegiełki niezbędne do budowy białek, homocysteina jest szkodliwym aminokwasem! To cegiełka, która nie nadaje się do budowy naszych białek! Wręcz przeciwnie, białka zawierające homocysteinę indukują powstawanie stanu zapalnego. Ponadto, stymulują one powstawanie skrzeplin, czyli mają działanie protrombogenne, a także działanie proneuropatyczne, ponieważ negatywnie wpływają na funkcję nerwów!
Obecność białek zawierających homocysteinę zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia poważnych chorób. W normalnych warunkach, u osób prawidłowo odżywionych, poziom homocysteiny jest niski. Dzieje się tak, ponieważ organizm wykorzystuje witaminę B12, witaminę B6 i kwas foliowy, aby szybko rozłożyć homocysteinę i zmienić ją w inne substancje, których potrzebuje organizm. Wysoki poziom homocysteiny we krwi może oznaczać, że proces ten nie przebiega prawidłowo lub że w organizmie brakuje pewnych witamin z grupy B.
Wysoki poziom homocysteiny może uszkadzać śródbłonek tętnic i zwiększać ryzyko tworzenia się zakrzepów. Powoduje to zwiększenie ryzyka wystąpienia zawału serca, udaru mózgu, innych chorób serca oraz zaburzenia przepływu krwi przez naczynia krwionośne.
Od czego zależy poziom homocysteiny?
Poziom homocysteiny jest regulowany podczas procesu biochemicznego zwanego metylacją. Proces metylacji zachodzi około miliarda razy na sekundę w Twoim organizmie, a jeśli nie działa tak dobrze, jak powinien, rośnie ryzyko, że odbije się to na ogólnej kondycji zdrowotnej. Z tego powodu odpowiednie odżywianie i prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia zdrowia.
Za proces metylacji odpowiada głównie gen MTHFR, którego mutacje są ściśle związane z utrzymywaniem się wysokiego poziomu homocysteiny i przewlekłego stanu zapalnego.
Jeśli masz jedną lub dwie mutacje w genie MTHFR C677t, twoje ciało nie radzi sobie tak skutecznie z homocysteiną. Jeśli masz np. podwójną mutację tego genu, musisz pilnie wspierać tę genetyczną słabość. Na szczęście jest kilka rzeczy, które możesz zrobić, aby utrzymać poziom homocysteiny w ryzach, nawet jeśli masz genetyczną predyspozycję do problemów w tym obszarze.
Odpowiednie badania genetyczne umożliwiają określenie ryzyka podwyższonego poziomu homocysteiny oraz pozwolą sprawdzić, które witaminy są w stanie skutecznie modulować jej metabolizm. Przykładowo, badanie takie jak W DNA Genodieta sprawdza, czy Twój gen MTHFR może wystarczająco kontrolować przemiany homocysteiny oraz, czy witamina B2 skutecznie obniża jej poziom.
Kiedy homocysteina jest za wysoka…
Nawet jeśli z genem MTHFR wszystko jest w porządku, wiele innych czynników może wpływać na podwyższony poziom homocysteiny. Najważniejsze z nich to źle dobrana dieta, ekspozycja na toksyny, choroby przewodu pokarmowego, wątroby i nerek, zaburzenia równowagi hormonalnej i stres. Także niektóre leki, mogą wpływać na poziom homocysteiny, a nie tylko niedobór witamin z grupy B.
Witaminy z grupy B pochodzące z pożywienia i suplementów działają jako donory grup metylowych, które pomagają utrzymać homocysteinę na zdrowym poziomie. Homocysteina w obecności tych donorów grup metylowych wykorzystywana jest do produkcji niezwykle ważnych związków. Proces ten zachodzi w wątrobie, która przetwarza homocysteinę w glutation i SAM, czyli S-adenozylometioninę. Zatem, jeśli brakuje witamin z grupy B, poziom homocysteiny we krwi rośnie a SAM i glutation maleją, przez co zwiększa się stopień zatrucia oraz niedożywienia organizmu.
Organizm potrzebuje SAM i glutationu, aby wyciszać przewlekły stan zapalny. Dzieje się tak dzięki roli glutationu jako najsilniejszego przeciwutleniacza oraz zdolności SAM do ochrony nerwów i wspierania neuroprzekaźników, takich jak serotonina i dopamina.
Za prawidłowe uważa się stężenie homocysteiny w osoczu krwi w granicach 7-10μml/l. Stężenie rzędu 11-13 µmol/l może inicjować szkodliwe zapalne zmiany w śródbłonku naczyń krwionośnych, skutkujące rozwojem chorób serca i udarów mózgu.
Związek homocysteiny z chorobami sercowo-naczyniowymi
Homocysteina jest najbardziej znana ze swojego związku ze zwiększonym ryzykiem chorób naczyń mózgowych, serca, naczyń wieńcowych i tętnic obwodowych. Wysoki poziom homocysteiny ma związek z chorobą wieńcową i wyższym ryzykiem miażdżycy tętnic.
Podwyższony poziom homocysteiny silnie prognozuje zarówno pierwszy, jak i powtarzający się incydent sercowo-naczyniowy (w tym zgon). Nadmiar homocysteiny niekorzystnie wpływa na funkcję śródbłonka, który zawiaduje funkcją tętnic. Zaburza produkcję przez śródbłonek tlenku azotu (NO), który jest najsilniejszą substancją o działaniu rozszerzającym naczynia.
Tak więc homocysteina powoduje pośrednio, że naczynia się obkurczają, prowadząc do wzrostu ciśnienia tętniczego. W roku 2020 ponad 10 milionów Polaków miało zbyt wysokie ciśnienie krwi.
Homocysteina zwiększa również narażenie naszych komórek na tak zwane wolne rodniki i uszkodzenia oksydacyjne. Promuje stany zapalne i zakrzepicę. Udowodniono związek pomiędzy nieprawidłowym poziomem homocysteiny a tworzeniem się utlenionych lipoprotein, które wbudowują się w blaszki miażdżycowe. Wolne rodniki zaburzają metabolizm lipoprotein powodując, że w naczyniach krąży więcej złego cholesterolu. Utlenione lipoproteiny LDL tzw. oxLDL są „zjadane” przez makrofagi. Przeciążone cholesterolem makrofagi przyciągane są do ściany naczynia, budując blaszki miażdżycowe!
Podwyższony poziom homocysteiny zwiększa łatwość gromadzenia się cholesterolu w blaszkach miażdżycowych.
Badanie, które obejmowało ponad 3000 pacjentów z przewlekłą chorobą serca wykazało, że późniejszy incydent wieńcowy był 2,5 razy bardziej prawdopodobny u pacjentów z podwyższonym poziomem homocysteiny. Co więcej, każde 5 μmol/L homocysteiny zwiększa ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca aż o 84%!
Ponadto zawał serca i udar mózgu mogą być wynikiem innych chorób autoimmunologicznych – w szczególności tocznia i autoimmunologicznej choroby tarczycy – na które maj wpływ zwiększony poziom homocysteiny.
Dziś już wiemy, że to nie niski poziom cholesterolu jest najlepszym wskaźnikiem zdrowego układu sercowo-naczyniowego, ale poziom homocysteiny.
Niektóre badania sugerują także, że troska o utrzymanie niskiego poziomu homocysteiny zmniejsza ryzyko chorób serca bardziej niż inne, znane od lat czynniki, takie jak ograniczenie palenia papierosów czy troska o wysokie ciśnienie krwi.
Jak zadbać o właściwy poziom homocysteiny?
Najważniejsze co musisz zrobić, to zadbać o zdrowy przewód pokarmowy i dostarczenie organizmowi wszystkich niezbednych składników odżywczych. Do metabolizowania homocysteiny konieczne są kwas foliowy, witamina B12 i witamina B6. Wielkość zapotrzebowania na te substancje zależy od indywidualnych uwarunkowań fenotypowych. Przyjmuje się standardowo, że jest to od 400 do 800 mcg kwasu foliowego, od 400 do 1000 mcg witaminy B12 i od 5 do 20 mg witaminy B6.
Kto powinien zbadać poziom homocysteiny? Profilaktycznie każdy powinien monitorować jej poziom. Obowiązkowo trzeba to robić regularnie, jeśli miałeś zawał serca lub inny incydent sercowo-naczyniowy, jeśli masz rodzinną historię chorób serca, jeśli masz niedoczynność tarczycy, toczeń lub przewlekłą chorobę nerek. Wreszcie, jeśli bierzesz leki, które mają tendencję do podnoszenia poziomu homocysteiny. Do tej grupy leków należą teofilina (na astmę), metotreksat (na raka lub artretyzm) lub L-dopa (na chorobę Parkinsona).
Jeżeli masz już więcej niż 30 lat, warto sprawdzać poziom homocysteiny co najmniej raz w roku. Badanie jest proste i polega na przekazaniu do laboratorium próbki krwi pobranej z żyły odłokciowej. Do punktu pobrań trzeba zgłosić się na czczo, aby wynik był miarodajny i wskazał faktyczny poziom homocysteiny.
Życie jest tylko jedno, dlatego warto monitorować czynniki, które decydują o jego długości i jakości.
Bibliografia:
-
Philip J. Barter and Kerry-Anne Rye. Homocysteine and Cardiovascular Disease. 2006 https://doi.org/10.1161/01.RES.0000243583.39694.1f
-
Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. (2018). Wild chimpanzees share foodwith their friends. ScienceDaily 2020. www.sciencedaily.com/releases/2018/10/181010093606.htm
-
Faeh D, Chiolero A, Paccaud F. Homocysteine as a risk factor for cardiovascular disease: should we (still) worry about?. Swiss Med Wkly. 2006;136(47-48):745‐756.
-
de Ruijter W, Westendorp RG, Assendelft WJ, et al. Use of Framingham risk score and new biomarkers to predict cardiovascular mortality in older people: population based observational cohort study. BMJ. 2009;338:a3083. 2009. doi:10.1136/bmj.a3083
-
Boldyrev A, Bryushkova E, Mashkina A, Vladychenskaya E. Why is homocysteine toxic for the nervous and immune systems?. Curr Aging Sci. 2013;6(1):29‐36. doi:10.2174/18746098112059990007
-
de Ruijter W, Westendorp RG, Assendelft WJ, et al. Use of Framingham risk score and new biomarkers to predict cardiovascular mortality in older people: population based observational cohort study. BMJ. 2009;338:a3083. 2009. doi:10.1136/bmj.a3083
-
Azzini A, Ruggeri S, Polito A. Homocysteine: Its Possible Emerging Role in At-Risk Population Groups. (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7073042/) International Journal of Molecular Sciences. 2020 Feb; 21(4): 1421. Accessed 5/10/2021.
-
Medline Plus. Homocysteine Test. (https://medlineplus.gov/lab-tests/homocysteine-test/) Accessed 5/10/2021.
