Zawał serca jest często określany jako „cichy zabójca”. W wielu przypadkach nie wykazuje on bowiem żadnych objawów i zabija bez ostrzeżenia. Wiele osób, które są zagrożone, często nie zdaje sobie sprawy, że w ogóle cierpią na chorobę wieńcową i mają duże ryzyko zawału serca, co czyni ją tak niebezpieczną. Każdego roku w Polsce kilkadziesiąt tysięcy osób przechodzi zawał i aż około 30% z nich umiera.
Ostatnie badania dają nadzieję na zabezpieczenie się przed nagłym zgonem sercowym. Naukowcy zidentyfikowali bowiem czynniki, które u osób z zawałem serca pojawiały się nawet miesiąc przed wystąpieniem incydentu sercowo-naczyniowego. Naukowcy z University of Arkansas Medical Sciences, których wyniki opublikowano w czasopiśmie medycznym Circulation, stwierdzili, że aż 95 procent uczestników badania doświadczyło typowego zestawu objawów na miesiąc przed zawałem serca. Należały do nich między innymi: zaburzenia snu, duszność, problemy żołądkowe, ból w klatce piersiowej.
Jeśli nie masz już 20 lat, zwróć uwagę na wszelkie niepokojące objawy z poniższej listy, by uniknąć najgorszego.
1. Ciągłe zmęczenie
Zmęczenie jest bardzo często występującym objawem. Niestety, biorąc pod uwagę, jak powszechnie występuje, jest wysoce prawdopodobne, że nie potraktujesz go poważnie – jako sygnał zwiastujący niebezpieczeństwo. Przecież zmęczenie możemy kojarzyć z ciężkim dniem w pracy, nadmiarem obowiązków, przewlekłym stresem… Jeśli jednak przewlekłe zmęczenie nie pozwala Ci normalnie funkcjonować, nie możesz go lekceważyć.
Nie wyciągaj też zbyt pochopnych wniosków myśląc, że nagłe zmęczenie oznacza zawsze ryzyko zawału serca. Tak to nie działa. Przyjrzyj się swojemu organizmowi. Czy zauważasz, że niegdyś proste czynności, takie jak wzięcie prysznica czy ścielenie łóżka, wiążą się dla Ciebie z dużym wysiłkiem? Skrajne wyczerpanie lub niewyjaśniona słabość mogą wskazywać na rozwijającą się bezobjawowo przewlekłą chorobę serca, zwłaszcza u kobiet. Objawy te mogą się utrzymywać przez dłuższy czas – jeśli tak jest w Twoim przypadku, koniecznie skontaktuj się ze specjalistą.
2. Ból brzucha
Według statystyk, 50% pacjentów przyjętych z powodu zawału zgłosiło uczucie bólu brzucha z na miesiąc przed hospitalizacją. Nudności z pustym lub pełnym żołądkiem, uczucie wzdęcia lub rozstrój żołądka to najczęstsze objawy, które mogą wystąpić zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. W pierwszej chwili objawy te wiązane są z refluksem żołądkowym lub zgagą, ale jeśli występują wraz z innymi symptomami, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Warto pamiętać, że gniotący ból, umiejscowiony w górnej części brzucha lub w okolicy prawego łuku żebrowego, z towarzyszącym osłabieniem, nudnościami to tzw. maska brzuszna zawału serca.
Jest ona niezwykle groźna, gdyż może dojść do zbyt późnego postawienia właściwej diagnozy i wdrożenia odpowiedniego leczenia. Ten typ dolegliwości jest często traktowany przez pacjenta oraz mniej doświadczonych lekarzy jako dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Obecność objawów brzusznych wiąże się z bezpośrednim sąsiedztwem przepony z dolną ścianą serca. Jeżeli należysz do grupy osób z czynnikami ryzyka zawału serca np. otyłością, nadciśnieniem, miażdżycą, konieczne jest pilne zgłoszenie się do lekarza. Wykonanie EKG pomoże dokonać zróżnicowania obrazu klinicznego.
3. Ból w klatce piersiowej
Ból w klatce piersiowej jest zjawiskiem powszechnym, a objawy tego typu kojarzą się z zawałem serca, lecz niekoniecznie muszą być zagrożeniem dla zdrowia i życia. Wiele dolegliwości bólowych w obrębie klatki piersiowej ma niegroźną przyczynę, ale często wymaga diagnostyki i leczenia farmakologicznego.
Ból lub ucisk w klatce piersiowej może być spowodowany przez wiele czynników – nie zawsze pochodzi on z układu sercowo-naczyniowego. Jego przyczyną mogą być choroby układu pokarmowego, oddechowego lub uraz układu mięśniowo-szkieletowego. Zarówno nasilenie, jak i lokalizacja bólu w obrębie klatki piersiowej mogą być bardzo mylące. Na przykład ból w zawale serca można odczuwać w szyi i/lub lewej ręce, a ból w stanach zapalnych trzustki (która leży po lewej stronie brzucha) niektórzy pacjenci odczuwają w prawym barku.
Ból w klatce piersiowej jest jednak objawem charakterystycznym dla zawału serca. Co ciekawe, niezależnie od płci, jest jednym z najczęstszych objawów występujących nawet miesiąc przed epizodem wieńcowym. Ból lub dyskomfort w klatce piersiowej spowodowany jest niedoborem tlenu we krwi dostarczanej do mięśnia sercowego. Tlen jest niezbędny dla prawidłowej pracy serca, które jest najciężej pracującym mięśniem.
4. Bezsenność
Masz problemy z zasypianiem lub po całej nocy budzisz się niewyspany? Uważa się, że bezsenność jest to także sygnał zwiastujący ryzyko zawału serca, którego możesz doświadczyć nawet miesiąc wcześniej. Nieregularny transport krwi do i z serca jest jedną z przyczyn zaburzeń pracy serca i ciągłego uczucia niepokoju. To zaburzenia w dowozie tlenu nie pozwalają Ci zasnąć lub zregenerować mięśnia sercowego. Dlatego budzisz się z uczuciem zmęczenia.
Innym objawem, na który warto zwrócić uwagę jest uporczywe chrapanie. Niezwykle głośne chrapanie, które brzmi jak sapanie lub krztuszenie się, może być oznaką bezdechu sennego Obturacyjny bezdech senny może w konsekwencji prowadzić do wystąpienia wtórnego, opornego na leczenie nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca, zaburzeń rytmu i przewodzenia, niewydolności serca i udaru mózgu.
W przypadku przewlekłych problemów ze snem i częstych epizodów bezdechów konieczne jest wykonanie polisomnografii. Badanie pozwala na prawidłowe rozpoznanie choroby, określenie stopnia jej zaawansowania oraz różnicowanie z innymi chorobami, które mogą dawać podobne objawy.
5. Duszność
Jeśli nagle poczujesz się zmęczony lub zdyszany po zrobieniu czegoś, z czym nie miałeś problemu w przeszłości – na przykład wchodzeniu po schodach lub wynoszeniu zakupów z samochodu – natychmiast umów się na wizytę u specjalisty. Nawet jeśli niekoniecznie oznacza to, że istnieje ryzyko wystąpienia zawału serca, może to być znak, że twoje serce jest w niebezpieczeństwie.
Uczucie duszności może być związane z zaburzeniami funkcji układu oddechowego, na przykład zakłócony przez stan zapalny proces dyfuzji w płucach. Jednak nader często jest oznaką, że twoje serce nie pompuje krwi tak skutecznie, jak powinno, z powodu zmian miażdżycowych.
Ten rodzaj objawów zaobserwowano w około 40% przypadków zawałów serca, co czyni go ważnym znakiem ostrzegawczym, którego nigdy nie należy lekceważyć. Duszność w połączeniu z ciągłym zmęczeniem jest uważana za jeden z najczęstszych znaków ostrzegawczych na miesiąc przed zawałem serca.
6. Nieadekwatne pocenie się
Nieadekwatne lub nadmierne pocenie się moze być wczesnym sygnałem ostrzegawczym zawału serca. Może występować o każdej porze dnia i nocy. Ten objaw częściej dotyka kobiet i jest zwykle mylony z uderzeniami gorąca lub nocnymi potami typowymi dla menopauzy.
Nadmierna potliwość wynika głównie z podwyższonego ciśnienia, które jest skutkiem występowania blokad wokół serca lub zakrzepów w układzie naczyniowym. Może być objawem niewydolności serca z istotną hemodynamicznie wadą serca, zapaleniem serca, zaburzeniami rytmu serca lub kardiomiopatią. W zależności od stopnia wydolności serca nadmierna potliwość może występować zarówno w czasie snu, w spoczynku, jak i po wysiłku fizycznym.
Zwykle współistnieje z innymi objawami niewydolności serca, takimi jak: niepokój, słabo wyczuwalne tętno, niskie ciśnienie tętnicze, marmurkowe zabarwienie skóry, bladość powłok, chłodne kończyny, duszność, kaszel, nadmierne tętnienie okolicy przedsercowej, głuche tony serca, zburzenia rytmu serca i skąpomocz. Objawami sugerującymi niewydolność lewokomorową są: powiększenie lewej komory, kaszel, wciąganie przestrzeni międzyżebrowych i trzeszczenia nad polami płucnymi. Duszność spoczynkowa zmniejsza się w pozycji siedzącej i nasila w leżącej.
U niektórych chorych występuje napadowa duszność nocna i/lub wysiłkowa. Objawy sugerujące niewydolność prawokomorową to: powiększenie prawej komory, powiększenie wątroby i śledziony, obrzęki obwodowe, przesięki do jam ciała oraz poszerzenie żył szyjnych.
Jeśli zauważysz, że twoje pocenie się jest połączone z dusznością i stałym dyskomfortem w okolicy klatki piersiowej, skontaktuj się ze specjalistą. Istnieje bowiem duże ryzyko, że wkrótce możesz doświadczyć zawału serca.
7. Nadmierne wypadanie włosów
Wypadanie włosów, szczególnie tych z czubka głowy, jest jednym z mało znanych wczesnych objawów, sygnalizujących ryzyko zawału serca. Pojawia się najczęściej u mężczyzn po 50. roku życia, rzadziej dotyka także kobiet. Jedną z możliwych przyczyn wypadania włosów jest wysoki poziom kortyzolu w organizmie. Duży poziom stresu przyczynia się do wyższego poziomu kortyzolu, który, jak stwierdzono, utrudnia pracę serca jednocześnie przyczyniając się do wzrostu ryzyka wystąpienia zawału serca.
8. Nieregularne bicie serca
Kołatanie serca może być spowodowane czymś zupełnie błahym jak np. spożycie zbyt dużej ilości kofeiny, czy innego produktu, który wywołuje stan zapalny. Także niewystarczająca ilość snu, czy stan zapalny spowodowany infekcją może być przyczyną zaburzeń rytmu pracy serca.
Jednak w rzadkich przypadkach może to być objaw migotania przedsionków, stanu wymagającego pilnego leczenia. Podobnie kołatanie serca może występować w przebiegu choroby wieńcowej, kiedy dochodzi do niedotlenienia i niedokrwienia. Jeżeli niedokrwienie pojawia się kilka tygodni przed zawałem, jednym z jego objawów może być właśnie arytmia.
Nie czekaj, aby skonsultować się z lekarzem kardiologiem, jeśli odczuwasz kołatanie serca. Jeśli stan utrzymuje się, musisz interweniować i udać się do lekarza, aby sprawdzić pochodzenie objawów.
Jak zminimalizować ryzyko zawału serca?
Zawał serca jest stanem, który każdego roku zabija na całym świecie miliony osób w średnim wieku. Bardzo ważne jest, aby zminimalizować ryzyko zawału serca, wdrażając odpowiednie środki zapobiegawcze.
1. Prowadź aktywny tryb życia
Siedzący tryb życia to standard dla większości z nas. Siedzimy w pracy, w samochodzie, w pociągu, w samolocie, w kinie czy przed telewizorem. Jeśli masz tendencję do prowadzenia siedzącego stylu życia, najprawdopodobniej aktywnie przyczyniasz się do wzrostu ryzyka wystąpienia zawału serca.
Już nawet 150 minut aktywności fizycznej o umiarkowanym natężeniu tygodniowo obniża ryzyko choroby niedokrwiennej serca o 15% i wydłuża średnią długość życia o 4,5 roku. Badania pokazują, że odpowiednio dobrana aktywność fizyczna będzie działała korzystnie na układ sercowo-naczyniowy. Wystarczy 15 minut ruchu dziennie – spaceru lub ćwiczeń, aby odnieść znaczne korzyści zdrowotne.
Jeżeli chcesz zmniejszyć ryzyko zawału, zadbaj o regularną aktywność, dostosowaną do swojego organizmu.
2. Zadbaj o swoją dietę
Stan Twoich naczyń krwionośnych i serca nie zależy od lekarza i leków, jakie przyjmujesz, ale przede wszystkim od tego, jak się odżywiasz. Zwróć uwagę nie tylko na to, co masz na talerzu, ole przede wszystkim na to, co przyswaja Twój organizm. Od stanu przewodu pokarmowego zależy zdrowie Twojego serca i całego układu sercowo-naczyniowego
Wiele osób zadaje sobie pytanie: jaką dietę wybrać? Na ten temat jest bardzo wiele sprzecznych doniesień, bo każdy człowiek jest inny. Nasze doświadczenia i coraz więcej badań wskazuje, że dieta spersonalizowana, taka jak Dieta Metaboliczna, czy Dieta Fenotypowa, dostosowana do unikalnego fenotypu pacjentów, okazała się doskonalszą wersją diety DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension), którą amerykańscy kardiolodzy uznali za najzdrowszą.
Takie spersonalizowane podejście okazuje się także korzystniejsze niż uważana za bardzo zdrową, dieta śródziemnomorska, czy tak modna dieta ketogeniczna. Podstawą opracowania tego typu diety jest badanie Kod Metaboliczny 200. Opracowanie diety opartej na innowacyjnym badaniu nakierowanym na usunięcie przewlekłego stanu zapalnego jest najlepszą formą zapobiegania, ale także leczenia, czy wspomagania leczenia chorób sercowo-naczyniowych.
3. Zarządzaj poziomem stresu
Styl życia, mieszkańców krajów rozwiniętych spowodował, stres stał się integralną częścią naszej egzystencji. Coraz trudniej jest nam unikać sytuacji stresujących i coraz trudniej tym stresem zarządzać. Jeśli często zmagasz się ze stresem, musisz liczyć się ze zwiększonym ryzykiem sercowo-naczyniowym.
Stres zwiększa poziomu kortyzolu we krwi. Kortyzol ma właściwości zwężające naczynia krwionośne, tym samym podwyższa ciśnienie przyczyniając się do zwiększonego ryzyka zawału serca.
Są jednak sposoby na to, by lepiej radzić sobie ze stresem. Należą do nich medytacja, modlitwa, czy słuchanie relaksującej muzyki klasycznej, jazzowej, czy folk. Instrumenty, które pomogą Ci się odstresować to flet, fortepian i skrzypce.
Sprawdź też, czy pomagają Ci dźwięki natury, jak szum fal, czy śpiew ptaków. Takie nagrania możesz znaleźć w Internecie. Relaksująca kąpiel to inna, łatwa, domowa metoda na odprężenie. Wykorzystaj sól do kąpieli i olejki roślinne np. lawendę lub melisę.
Warto także zafundować sobie od czasu do czasu odstresowujący masaż. Przygaszone światło i zapach olejków eterycznych pozwolą Ci się zrelaksować i pokonać stres.
4. Nie wahaj się korzystać z pomocy specjalisty
Jak często zdarza się, że wizyta u specjalisty jest odkładana do czasu kiedy stan zdrowia nie pozwala normalnie funkcjonować. Przecież wszyscy wiemy, że lepiej zapobiegać niż leczyć! Pamiętaj o regularnych badaniach kontrolnych, które są ważne i konieczne, jeśli chcesz przejść przez życie bez poważnych incydentów.
Jeśli już niepokoi cię stan twojego zdrowia lub chcesz jak najlepiej działać profilaktycznie, skontaktuj się ze specjalistą medycyny funkcjonalnej. To nowe, holistyczne podejście nakierowane na redukcję przewlekłych stanów zapalnych. Taki specjalista pomoże Ci dobrać optymalny sposób regeneracji organizmu i wskaże sposoby postępowania, aby uchronić Cię przed ryzykiem zawału serca.
Terapia polegająca na likwidacji przewlekłego stanu zapalnego to nie tylko działania profilaktyczne, ale także leczenie już występujących zmian takich jak miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca, z których możesz sobie jeszcze nie zdawać sprawy.
Im więcej czynników ryzyka wyeliminujesz, tym masz większe szanse zachować zdrowe serce na długie lata i uniknąć nagłych i groźnych incydentów w życiu Twoim oraz w życiu członków Twojej rodziny.
Bibliografia:
Tintinalli JE, et al., eds. Chest pain. In: Tintinalli’s Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide. 9th ed. McGraw Hill; 2020. https://accessmedicine.mhmedical.com. Accessed Sept. 21, 2021.
McConaghy JR. Outpatient evaluation of the adult with chest pain. https://www.uptodate.com/contents/search. Accessed Sept. 21, 2021.
Rushton S, et al. Chest pain: If it is not the heart, what is it? The Nursing Clinics of North America. 2018; doi:10.1016/j.cnur.2018.04.009.
What is a heart attack? American Heart Association. https://www.heart.org/en/health-topics/heart-attack/about-heart-attacks. Accessed Sept. 21, 2021.
McKean SC, et al. Chest pain. In: Principles and Practice of Hospital Medicine. 2nd ed. McGraw Hill; 2017. https://accessmedicine.mhmedical.com. Accessed Sept. 21, 2021.
